CUỘC THI BÚT KÝ VĂN HỌC TP. CẦN THƠ 2006

Ngày 24-01-2007, website Thơ trẻ có bài “Cuộc thi Bút ký văn học TP. Cần Thơ năm 2006: Giải nhất không phải là bút ký?” của tác giả Lê Xuân đề cập đến việc xét và trao giải Nhất cho tác phẩm “Vầng dương trong mây xám” tác giả Hà Bích Liên, của ban giám khảo - ban tổ chức cuộc thi nói trên chưa thật sự thuyết phục.
Sau đó ngày 05-02-2007, trên Tiền Phong Online lại có bài “Mượn người đứng tên và nhận giải” của tác giả Sáu Nghệ. Lần nầy vụ việc lại liên quan đến tác phẩm đoạt giải nhì “Hạt giống đỏ tỏa hương” ký tên Vĩnh Hưng khi gởi dự thi, sau đó trên báo Xuân Cần Thơ 2007 cũng bài viết nầy nhưng lại mang một tên khác là Nguyễn Trung Nguyên?
Vì sao lại có quá nhiều chuyện “lộn xộn” như thế trong một cuộc thi văn học, nơi mà những giá trị văn hóa thẩm mỹ “thật sự” phải được trân trọng tôn vinh. Điều đáng quan tâm hơn, Cần Thơ hiện nay đã là thành phố trực thuộc TW, tới đây Hội Văn học nghệ thuật TP. Cần Thơ sẽ là Liên hiệp các Hội VHNT; và Phân hội văn học sẽ là Hội Nhà văn TP. Cần Thơ. Liệu với những gì đã xảy ra, những người làm văn nghệ (nói riêng trong lĩnh vực văn học) sẽ nghĩ gì? Viết gì? Nếu những người “trong cuộc” và “có trách nhiệm” không bóc tách cho “đến đầu đến đũa” một “nghi án” văn chương đáng xấu hổ nầy?
Tác giả Sáu Nghe (S.N) đã viết trên Tiền Phong Online “Chuyện ly kỳ nầy xảy ra tại cuộc thi bút ký văn học TP. Cần Thơ 2006”. Thật ra, câu chuyện nầy chẳng có gì để gọi là “ly kỳ” cả, nếu nhà báo S.N làm đúng chức trách của một nhà báo có nghề là tìm hiểu tường tận bản chất của vấn đề, sau đó có một bài báo thấu tình đạt lý, hơn là vội vã viết ra vài trăm chữ mà trong đó cố tình “lập đi lập lại” cái sai của chính mình (anh Phạm Vĩnh Hưng chỉ là một kỹ thuật viên của báo Cần Thơ, không phải là phóng viên, hoàn toàn chưa có một tin bài nào trên báo, đừng nói đến việc viết bút ký văn học). Như vậy tác giả Sáu Nghệ (cũng là hội viên Phân hội văn học và là người đoạt giải Ba trong cuộc thi nầy. Và tác giả Nguyễn Trung Nguyên người mà bài báo viết là “hội viên cao tuổi” sinh năm 1961, nhỏ hơn nhà báo SN khá nhiều?) cố tình nêu lên những điều không đúng sự thật để làm gì?
Như đã nói ở trên, thật ra câu chuyện nầy chẳng có gì “ly kỳ” cả, mà đó chính là hệ quả của lối điều hành, lãnh đạo “chẳng biết phải gọi như thế nào” của những người có “vai vế” của Phân hội Văn học và cao hơn là Hội VHNT TP. Cần Thơ trong suốt một nhiệm kỳ qua 2001 - 2006.
Cũng là người chọn viết lách làm công việc chính để mưu sinh, dù viết báo hay làm văn nghệ, chắc rằng tác giả S.N cũng mong muốn những gì mình viết ra được đánh giá đúng mức, nhất là trong một cuộc thi văn học. Cái danh dự được đứng trên bục nhận giải thưởng với tên tuổi của chính mình có ai mà không muốn, nếu không vì một lý do đặc biệt nào đó? Tiếc thay!
Và cái lý do đặc biệt đó là đây:
Phân hội Văn học trực thuộc Hội VHNT TP. Cần Thơ hiện có trên 60 hội viên sinh hoạt, trong đó hầu hết đã cao tuổi, là cán bộ dân chính, quân đội về hưu, những người sinh năm 1960 về sau chỉ đếm trên đầu ngón tay. Sự hụt hẫng lực lượng kế thừa (chỉ mới nói kế thừa thôi, chứ việc phát triển “tài năng văn học” xin lỗi không dám lạm bàn) là điều ai cũng thấy rất rõ. Cần Thơ chỉ có 04 người là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, đó là: nhà thơ Lê Chí, nhà văn Khai Phong, nhà văn Lê Đình Bích, nhà văn Lương Minh Hinh. Tuy nhiên, chỉ có nhà văn Khai Phong là còn sinh hoạt, gắn bó với Hội (ông là Phân hội trưởng Phân hội Văn học) mặc dù vừa qua cũng đã làm thủ tục về hưu; còn những người khác đều có công việc riêng, ít khi xuất hiện tại cơ quan hội.
Là một hội đoàn xã hội nghề nghiệp, nên sự ràng buộc hội viên chỉ mang tính ước lệ như đóng hội phí, họp mặt định kỳ… ai thích thì sinh hoạt và ngược lại. Còn hoạt động của phân hội văn học có thể gói gọn như sau: phát triển hội viên mới; giới thiệu hội viên xứng đáng lên Hội Nhà văn Việt Nam; chuyển tải sáng tác của hội viên trên tạp chí; tổ chức đi thực tế và cử hội viên dự trại sáng tác; chọn tác phẩm in ấn từ quỹ hỗ trợ sáng tác của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam hàng năm; tổ chức các cuộc thi văn học mà cuộc thi bút ký vừa qua là một ví dụ.
Rõ ràng, với những hoạt động như thế phân hội Văn học là nơi hết sức cần thiết và quan trọng đối với những ai yêu thích văn chương và chọn viết lách là mục đích để theo đuổi. Vậy thì, tại sao nhiều năm qua Cần Thơ chỉ có một người (nhà văn Lương Minh Hinh) được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam? Trong khi các địa phương trong khu vực con số hội viên TW ngày càng nhiều? Cần Thơ thiếu tài năng chăng? Hay còn vì một lý do nào đó khác nữa?
Có thể nói mọi chuyện bắt đầu từ khi vị Chủ tịch đương nhiệm của Hội VHNT TP. Cần Thơ hiện nay- ông Tô Hoàng Vũ- vốn là phóng viên ảnh của QK9 chuyển về nhận trách nhiệm “trùm sò”. Sau đó một thời gian ngắn lại có quyết định làm Tổng biên tập tạp chí Văn nghệ Cần Thơ, diễn đàn duy nhất của các loại hình nghệ thuật Cần Thơ đang có. Một thời kỳ mới chăng? Đúng vậy, cả nhiệm kỳ qua Hội Văn nghệ Cần Thơ như một lãnh địa cát cứ của những người có danh xưng là nghệ sĩ. Sự thay đổi rõ nhất mà “người ngoài” dễ dàng nhận ra là diện mạo của tờ tạp chí: hình thức ngày càng đơn giản, nội dung ngày càng khó đọc, những cây bút tên tuổi ngày càng ít đi. Mà thay vào đó là những bài “tràng giang” trích dẫn văn kiện (nếu cần vào thư viện không thiếu!); còn chuyện thơ văn, có lẽ anh em văn nghệ sĩ Cần Thơ không quên chuyện tạp chí đã in xong lại phải ngồi hì hục dán lại!? Không ít nhà thơ có tiếng từng là “nạn nhân” của kiểu biên tập “kéo tác phẩm xuống cho bằng mình!”.
Tuy nhiên, chuyện “tài năng” có lẽ phải chờ thời gian thẩm định. Cái “nhỡn tiền” nhất trong thời kỳ nầy lại nằm ở một phạm trù khác “siêu nhiên” hơn. Mà chuyện nhà thơ LC là một ví dụ: ông được thủ trưởng cơ quan quyết định “phải” về hưu trước khi chính sách nâng lương của Nhà nước có hiệu lực (lần thứ nhất tháng 10-2004) đúng ba tháng, chỉ vì phát biểu không “giống” quan điểm của Chủ tịch hội. Và hậu quả là 30% tiền lương lẽ ra nhà thơ LC đương nhiên phải nhận ấy đã vĩnh viễn chia tay người đã suốt cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp văn học nghệ thuật (ông không đủ thời gian để chuyển về địa phương làm thủ tục tăng lương theo diện về hưu). Riêng tác giả Nguyễn Trung Nguyên, trong một cuộc họp đã dám “vuốt râu hùm” khi phát biểu: “Ông Tô Hoàng Vũ không xứng đáng và không đủ khả năng làm Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ…”. Và kết quả là Tạp chí VN này vừa kém về nội dung, vừa yếu về hình thức.
Theo qui chế, chủ tịch Hội VHNT sẽ đương nhiên là trưởng ban tổ chức các cuộc thi văn học nghệ thuật do địa phương mình tổ chức. Sự can thiệp một cách “thô bạo” của “quyền tổ chức” vào các nguyên tắc của một cuộc “thi thố tài năng” đã khiến các cuộc thi do TP. Cần Thơ đăng cai ngày càng mất uy tín trong khu vực (cuộc thi truyện ngắn ĐBSCL do Cần Thơ đăng cai chỉ có 40 tác phẩm; còn cuộc thi bút ký văn học 2006 vừa qua, chỉ có 37 tác phẩm của anh em hội viên của Cần Thơ, người ngoài không thấy).
Để hiểu rõ tường tận hơn mọi việc, xin hãy quay lại thời điểm cuộc thi “Truyện ngắn - Bút ký TP. Cần Thơ năm 2002”, hai nhà văn chấm chung khảo là Lê Văn Thảo và Trần Thanh Giao. Kết quả sau thời gian đọc, thẩm định tác phẩm hai ông thống nhất giải Nhất thuộc về truyện ngắn của một tác giả ở Nha Trang; giải Nhì có bút ký “Tôi chạy xe ôm” của tác giả Nguyễn Trung Nguyên và một tác giả khác. Sau khi kết quả nầy về tới Cần Thơ, nhà văn Khai Phong “hồn nhiên” thông báo tin mừng cho các anh em được giải (chưa có thông báo chính thức bằng văn bản). Thế nhưng, sau đó mọi chuyện lại diễn biến hoàn toàn khác. Ngày phát giải đình lại, các thứ tự xếp giải theo ban giám khảo hoàn toàn bị đảo lộn. Nhà văn Khai Phong bị kiểm điểm. Tác phẩm “Tôi chạy xe ôm” của Nguyễn Trung Nguyên bị hạ xuống giải Khuyến khích. Trước hôm trao giải một ngày, nhà văn Trần Thanh Giao đã nói với tác giả Trung Nguyên: “Với ban chung khảo, “Tôi chạy xe ôm” hoàn toàn xứng đáng giải Nhì, nhưng người ta tổ chức có tiền và có quyền…”. Nhiều năm qua, không riêng gì tác giả Trung Nguyên mà còn nhiều người viết văn khác ở TP. Cần Thơ rất bức xúc về vấn đề nầy. Đã vậy, một thành viên của ban tổ chức còn hùng hồn phát biểu: “Giám khảo chỉ là người làm mướn cho mình, việc sắp xếp thứ hạng do ban tổ chức quyết định…”.
Quay lại cuộc thi Bút ký văn học TP. Cần Thơ năm 2006 nầy. Thật tình mà nói sự đáng trách không nằm ở các tác giả (dù rằng anh Nguyễn Trung Nguyên cũng có lỗi trong việc mượn tên, mượn người). Mà ban tổ chức cuộc thi - Hội VHNT TP. Cần Thơ có dám nhìn thẳng vào sự thật, kiểm điểm một cách nghiêm túc và thật sự cầu thị mọi yếu kém trong nhiều năm qua từ: sự hạn chế trong cách nhìn nhận đánh giá tác phẩm (hay còn một lý do gì khác nữa?) của ban sơ khảo (trong cuộc thi nầy tác giả Nguyễn Trung Nguyên gởi dự thi hai bài, bài thứ nhất “Người đàn bà viết tiểu thuyết” ký tên Nguyễn Trung Nguyên đã bị loại từ vòng sơ khảo, nhưng sau đó chính nhà văn Lê Đình Bích lại nói đây là một bài bút ký rất hay, ông đã photo lại để dạy cho học trò - nhà văn Lê Đình Bích hiện là giảng viên khoa Văn, trường Đại học Cần Thơ?!); thiếu sự tôn trọng cần thiết quyết định của ban chung khảo (là những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng); tránh lập lại sự can thiệp một cách cảm tính của ban tổ chức vào các cuộc thi nói chung… có như vậy mới hy vọng Hội Nhà văn TP. Cần Thơ - Liên hiệp các Hội VHNT TP. Cần Thơ trong tương lai, khởi sắc xứng đáng với tên gọi của nó.